Y gwahaniaeth rhwng diwygiadau o "Calennig, Canu"

Oddi ar WICI
Neidio i: llywio, chwilio
 
(Ni ddangosir y golygiad yn y canol gan yr un defnyddiwr)
Llinell 2: Llinell 2:
 
'''Mae'r cofnod hwn ymysg y cannoedd sydd i'w gweld yn [https://www.ylolfa.com/cynnyrch/9781784616250/cydymaith-i-gerddoriaeth-cymru''Cydymaith i Gerddoriaeth Cymru''], cyfrol gyhoeddwyd gan Y Lolfa ym mis Medi 2018.'''
 
'''Mae'r cofnod hwn ymysg y cannoedd sydd i'w gweld yn [https://www.ylolfa.com/cynnyrch/9781784616250/cydymaith-i-gerddoriaeth-cymru''Cydymaith i Gerddoriaeth Cymru''], cyfrol gyhoeddwyd gan Y Lolfa ym mis Medi 2018.'''
  
Ffurf ar [[ganu gwasael]] yw canu Calennig, ac efallai mai ei ddiben gwreiddiol oedd dymuno bendith a ffrwythlondeb i drigolion y tŷ; mae hefyd ynghlwm wrth yr arfer o gyflwyno anrhegion y flwyddyn newydd, arfer sy’n ymestyn yn ôl i gyfnod y Rhufeiniaid. Yn y cyfnod diweddar, cysylltwyd yr arfer yn fwy gyda phlant na chydag oedolion. Arferid dechrau’n fore a pharhau tan ganol dydd, gan fynd o dŷ i dŷ o fewn y gymdogaeth. Ceir disgrifiad o orllewin Morgannwg yn 1819 sy’n sôn am gwmni o blant yn mynd o amgylch gydag afal yn llawn o ŷd, wedi ei addurno â gwyrddni (Owen 1974, 44).
+
Ffurf ar [[Gwasael, Canu | ganu gwasael]] yw canu Calennig, ac efallai mai ei ddiben gwreiddiol oedd dymuno bendith a ffrwythlondeb i drigolion y tŷ; mae hefyd ynghlwm wrth yr arfer o gyflwyno anrhegion y flwyddyn newydd, arfer sy’n ymestyn yn ôl i gyfnod y Rhufeiniaid. Yn y cyfnod diweddar, cysylltwyd yr arfer yn fwy gyda phlant na chydag oedolion. Arferid dechrau’n fore a pharhau tan ganol dydd, gan fynd o dŷ i dŷ o fewn y gymdogaeth. Ceir disgrifiad o orllewin Morgannwg yn 1819 sy’n sôn am gwmni o blant yn mynd o amgylch gydag afal yn llawn o ŷd, wedi ei addurno â gwyrddni (Owen 1974, 44).
  
 
Byddai’r cantorion yn cario cwd o amgylch eu gyddfau i ddal y bwyd neu’r arian a gynigid iddynt, ac weithiau’n cario ffon i guro ar y drws i ddeffro’r teulu. Cenid penillion wrth y drws, a byddai trigolion y tŷ yn rhoi eu hanrhegion i’r plant. Ym Morgannwg ac yn Sir Benfro cofnodwyd fel y byddai’r cantorion yn cario dŵr ac yn ei daenellu ar drigolion y tŷ gyda sbrigyn o focs i ddod â bendith, arfer sydd efallai’n gysylltiedig â’r hen arfer eglwysig o daenellu dŵr sanctaidd.
 
Byddai’r cantorion yn cario cwd o amgylch eu gyddfau i ddal y bwyd neu’r arian a gynigid iddynt, ac weithiau’n cario ffon i guro ar y drws i ddeffro’r teulu. Cenid penillion wrth y drws, a byddai trigolion y tŷ yn rhoi eu hanrhegion i’r plant. Ym Morgannwg ac yn Sir Benfro cofnodwyd fel y byddai’r cantorion yn cario dŵr ac yn ei daenellu ar drigolion y tŷ gyda sbrigyn o focs i ddod â bendith, arfer sydd efallai’n gysylltiedig â’r hen arfer eglwysig o daenellu dŵr sanctaidd.
  
Diogelwyd nifer o enghreifftiau o ganeuon Calennig: o Sir Benfro y daw un o’r hynaf ohonynt, ‘Deffrowch ben teulu’, sydd ar fesur cywydd deuair fyrion ([[Kinney]] 2011, 84). Gosodwyd geiriau penillion Calennig ar donau poblogaidd o ffynonellau eraill: er enghraifft, cenir y geiriau adnabyddus, ‘Blwyddyn newydd dda i chi / Ac i bawb sydd yn y tŷ’ i addasiad o gytgan cân ''gospel'' o Ogledd America, ‘The bright for-evermore’. Cenid llawer o’r un penillion mewn gwahanol ardaloedd o Gymru: maent yn cynnwys elfennau o ofyn am fwyd neu arian ac o ddymuno llwyddiant, er enghraifft:
+
Diogelwyd nifer o enghreifftiau o ganeuon Calennig: o Sir Benfro y daw un o’r hynaf ohonynt, ‘Deffrowch ben teulu’, sydd ar fesur cywydd deuair fyrion ([[Kinney, Phyllis (g.1922) | Kinney]] 2011, 84). Gosodwyd geiriau penillion Calennig ar donau poblogaidd o ffynonellau eraill: er enghraifft, cenir y geiriau adnabyddus, ‘Blwyddyn newydd dda i chi / Ac i bawb sydd yn y tŷ’ i addasiad o gytgan cân ''gospel'' o Ogledd America, ‘The bright for-evermore’. Cenid llawer o’r un penillion mewn gwahanol ardaloedd o Gymru: maent yn cynnwys elfennau o ofyn am fwyd neu arian ac o ddymuno llwyddiant, er enghraifft:
  
 
:Mi godais heddiw’n fore  
 
:Mi godais heddiw’n fore  
Llinell 24: Llinell 24:
  
 
:(Ifans 1983, 94)
 
:(Ifans 1983, 94)
 +
  
 
'''Rhidian Griffiths'''
 
'''Rhidian Griffiths'''

Y diwygiad cyfredol, am 08:30, 2 Mehefin 2021

Mae'r cofnod hwn ymysg y cannoedd sydd i'w gweld yn Cydymaith i Gerddoriaeth Cymru, cyfrol gyhoeddwyd gan Y Lolfa ym mis Medi 2018.

Ffurf ar ganu gwasael yw canu Calennig, ac efallai mai ei ddiben gwreiddiol oedd dymuno bendith a ffrwythlondeb i drigolion y tŷ; mae hefyd ynghlwm wrth yr arfer o gyflwyno anrhegion y flwyddyn newydd, arfer sy’n ymestyn yn ôl i gyfnod y Rhufeiniaid. Yn y cyfnod diweddar, cysylltwyd yr arfer yn fwy gyda phlant na chydag oedolion. Arferid dechrau’n fore a pharhau tan ganol dydd, gan fynd o dŷ i dŷ o fewn y gymdogaeth. Ceir disgrifiad o orllewin Morgannwg yn 1819 sy’n sôn am gwmni o blant yn mynd o amgylch gydag afal yn llawn o ŷd, wedi ei addurno â gwyrddni (Owen 1974, 44).

Byddai’r cantorion yn cario cwd o amgylch eu gyddfau i ddal y bwyd neu’r arian a gynigid iddynt, ac weithiau’n cario ffon i guro ar y drws i ddeffro’r teulu. Cenid penillion wrth y drws, a byddai trigolion y tŷ yn rhoi eu hanrhegion i’r plant. Ym Morgannwg ac yn Sir Benfro cofnodwyd fel y byddai’r cantorion yn cario dŵr ac yn ei daenellu ar drigolion y tŷ gyda sbrigyn o focs i ddod â bendith, arfer sydd efallai’n gysylltiedig â’r hen arfer eglwysig o daenellu dŵr sanctaidd.

Diogelwyd nifer o enghreifftiau o ganeuon Calennig: o Sir Benfro y daw un o’r hynaf ohonynt, ‘Deffrowch ben teulu’, sydd ar fesur cywydd deuair fyrion ( Kinney 2011, 84). Gosodwyd geiriau penillion Calennig ar donau poblogaidd o ffynonellau eraill: er enghraifft, cenir y geiriau adnabyddus, ‘Blwyddyn newydd dda i chi / Ac i bawb sydd yn y tŷ’ i addasiad o gytgan cân gospel o Ogledd America, ‘The bright for-evermore’. Cenid llawer o’r un penillion mewn gwahanol ardaloedd o Gymru: maent yn cynnwys elfennau o ofyn am fwyd neu arian ac o ddymuno llwyddiant, er enghraifft:

Mi godais heddiw’n fore
I gerdded at eich tai
I ymofyn ambell chwechyn –
Mi gymeraf beth yn llai.
Gobeithio y ca’i fynd adre
Yn llawen er fy lles,
A’m cod yn llawn o arian
A llawer iawn o bres.
A diolch fydd i chwi
Am ddim a gefais i
A bendith fyddo arnoch
A phob peth yn eich tŷ.
(Ifans 1983, 94)


Rhidian Griffiths

Llyfryddiaeth

  • Trefor M. Owen, Welsh Folk Customs (Caerdydd, 1974)
  • Rhiannon Ifans, Sêrs a Rybana (Llandysul, 1983)
  • Phyllis Kinney, Welsh Traditional Music (Caerdydd, 2011)



Comisiynwyd y cofnod hwn ar gyfer Y Cydymaith i Gerddoriaeth Cymru, cyfrol a fydd yn cael ei chyhoeddi gan Y Lolfa yn 2018. Mae testun y cofnod hwn wedi’i ryddhau dan y drwydded Creative Commons BY-SA 4.0, sy’n eich caniatáu i’w ail-ddefnyddio a’i newid mewn unrhyw ffordd os ydych yn rhoi cydnabyddiaeth ar ffurf dolen i’r dudalen hon, ac yn trwyddedu eich fersiwn ddeilliadol yn yr un modd. Gweler testun y drwydded am ragor o fanylion.