Gweld cod y dudalen Rees, J. T. (1857-1949)

__NOAUTOLINKS__
'''Mae'r cofnod hwn ymysg y cannoedd sydd i'w gweld yn [https://www.ylolfa.com/cynnyrch/9781784616250/cydymaith-i-gerddoriaeth-cymru''Cydymaith i Gerddoriaeth Cymru''], cyfrol gyhoeddwyd gan Y Lolfa ym mis Medi 2018.'''

Cyfansoddwr a aned ar fferm teulu ei fam yng Nghwmgïedd, Sir Frycheiniog, oedd John Thomas Rees. Ei enw gwreiddiol oedd John Morgan Rees. Fe’i magwyd mewn awyrgylch cerddorol a daeth dan ddylanwad cerddorion lleol megis Silas Evans, [[arweinydd]] Cymdeithas Gorawl Abertawe, a David Prosser (Eos Cynlais), arweinydd Côr Fﬁlharmonig Rhondda yn ddiweddarach. Yn ystod ei blentyndod hefyd y gwelwyd sefydlu Cymdeithas Gorawl Dyffryn Tawe, ac mae’n debyg iddo glywed y bandiau Almaenig a’r bandiau pib a drwm a fyddai’n ymweld â’r ardal, er nad oedd ganddo lawer i’w ddweud wrth y math hwn o gerddoriaeth. Yn wyth oed bu’n rhaid iddo fynd i weithio dan ddaear, a newidiodd ei enw i John Thomas Rees i osgoi dryswch rhyngddo a glöwr arall o’r enw John Morgan Rees yng nglofa Abergorci. Dychwelodd i Gwmgïedd yn 1871 ac ymaelodi â dosbarth [[sol-ffa]] y cerddor Philip Thomas (1857-1939): daeth yn rhugl yn y ddau nodiant a dysgu eraill, gan gynnwys [[Daniel Protheroe]].

Symudodd i Gwmaman, Aberdâr, yn 1876 a pharhau i astudio, gan ennill A.C. ''(Advanced Certificate)'' y Coleg Tonic Sol-ffa. Yn sgil ei lwyddiant yn ennill gwobr am gyfansoddi mewn [[eisteddfod]] yn Nhreherbert cododd ei gyfeillion arian er mwyn iddo fynd i astudio gyda [[Joseph Parry]] yng Ngholeg [[Prifysgol]] Cymru, Aberystwyth. Yn 1882 symudodd i Emporia, Kansas, ac aros yno am flwyddyn cyn dychwelyd i Gymru ac ymsefydlu yn Bow Street, Ceredigion, i weithio fel athro a beirniad cerdd yn lleol ac yn Ysgolion Sir Tregaron a Machynlleth. Enillodd radd MusBac o Brifysgol Toronto yn 1889.

Daeth i amlygrwydd fel cyfansoddwr pan enillodd
wobr am bedwarawd llinynnol yn Eisteddfod Genedlaethol Aberdâr yn 1885, dan feirniadaeth John Stainer a [[John Thomas]] (Pencerdd Gwalia), mewn cyfnod pan oedd [[cerddoriaeth offerynnol]] gan gyfansoddwyr Cymreig yn beth prin iawn (gw. [[Ffurfiau Offerynnol]]). Yn 1890 enillodd wobr yn Eisteddfod Genedlaethol Bangor am osodiad [[corawl]] o Salm 46, ac yn 1893 perfformiwyd agorawd o’i waith yn Eisteddfod Genedlaethol Pontypridd. Yn 1912 ymwelodd â Pharis i arsylwi ar y Gystadleuaeth Gerddorol Ryngwladol.

Fe’i cyfrifid yn feirniad cytbwys, a chyfrannodd nifer o ysgrifau ar gerddoriaeth Gymreig i amryw gyfnodolion. Arweiniodd gymanfaoedd canu ledled Cymru ar hyd ei oes. Roedd yn gyfansoddwr toreithiog, yn bennaf ym maes [[cerddoriaeth grefyddol]]: er gwaetha’r llwyddiannau cynnar ni ddatblygodd ei ddawn fel cyfansoddwr offerynnol. Ychydig o’i waith sydd wedi para’n adnabyddus. Mae’n debyg mai ei [[emyn-dôn]] ‘Llwynbedw’ (enw’r fferm lle y’i ganwyd) yw ei gyfansoddiad mwyaf cyfarwydd erbyn heddiw, ynghyd â’r dôn ‘Pen-parc’, a gyfansoddodd pan oedd yn Unol Daleithiau America ac a fu’n boblogaidd ymhlith Cymry America.

Golygodd ''Perorydd yr Ysgol Sul'' (1915), casgliad o
emynau a thonau i blant, a ''Detholiad o donau, anthemau a rhanganau ... Dafydd Lewis, Llanrhystyd'' ([1930]). Bu’n aelod o fyrddau golygyddol ''Hymnau a Thônau y Methodistiaid Calfinaidd'' (1897) a ''Llyfr Emynau a Thonau y Methodistiaid Calfinaidd a Wesleaidd'' (1929), a chyfrannodd donau i’r ddau gasgliad.

'''Rhidian Griffiths'''

==Llyfryddiaeth==

*D. H. Lewis, ''Coﬁant J. T. Rees'' (Llandysul, 1955)

{{CC BY-SA Cydymaith}}
[[Categori:Cerddoriaeth]]