Gweld cod y dudalen Tŷ ar y Tywod

==Cefndir==
 
Ystyrir ''Tŷ ar y Tywod'' gan y diweddar [[Gwenlyn Parry]] yn garreg filltir bwysig yn 
natblygiad y Theatr Gymraeg. Hon oedd drama Gomisiwn Eisteddfod Genedlaethol 
Y Barri yn 1968. Fe’i llwyfannwyd am y tro cyntaf yn y flwyddyn honno gan Gwmni 
Theatr Cymru, ac fe gymharwyd y ddrama â gwaith swreal ac abswrd dramodwyr 
byd eang fel Harold Pinter ac Eugene Ionesco. 
 
Stori am ddau ddyn yw ''Tŷ ar y Tywod''. Mae un yn byw mewn cwt ar y traeth a’r llall yn 
berchennog ffair gerllaw. Lleolir y ddrama dair act yng nghwt Gŵr y Tŷ, sydd â rhan 
ohono wedi suddo i’r tywod. Gerllaw mae’r ffair yn ehangu’n gyflym, ond mae’r cwt 
yn rhwystro unrhyw ddatblygiadau pellach. Mae Gŵr y Tŷ yn benderfynol o warchod 
ei gartref doed a ddel er bod hwnnw’n dirywio’n gyflym. 
 
Felly stori drasig ydyw yn trafod cwymp dyn wrth iddo frwydro amgylchiadau sydd yn 
ei erbyn. Ac yntau’n methu dianc rhag sŵn a bwrlwm y Ffair, yr unig beth sy’n ei 
gynnal yw ei atgofion, ond mae plant y ffair yn ei wawdio a’i boenydio am fod yn 
wallgof. 
 
Mae’r perchennog am ymestyn ei ffair ac mae’r caban yn rhwystro ei gynlluniau. Yn 
groes i’r disgwyl mae pethau’n troi’n chwithig i’r perchennog a’r diwedd yw i’r ffair 
ddod yn eiddo i’r gŵr a drigai yn y caban. Felly, mae’r rhod bob amser yn troi ac 
mae’r ddau gymeriad yn cynrychioli’r ddynoliaeth yn eu brwydr am rym a 
materoliaeth. 
 
Nid yw’r ddrama ''Tŷ ar y Tywod'' wedi ei chyfyngu i unrhyw amser neu leoliad penodol 
ac er bod dros ddeugain mlynedd ers y perfformiad cyntaf mae neges gignoeth y 
ddrama mor berthnasol heddiw ag y bu erioed.

;Llyfryddiaeth 
 
:Ross, Nic (2003) ''[http://www.bbc.co.uk/cymru/adloniant/theatr/adolygiadau/tywod-adol.shtml Tŷ ar y Tywod – Ffair heb ddiflastod na gwagedd]''
:[http://www.theatre-wales.co.uk Theatr Genedlaethol Cymru (2005) Tŷ ar y Tywod]

==Themâu==
 
:: ''“Ceir perthynas amlwg rhwng cwestiynau’r dramâu a’r cwestiynau a gyfyd yn ein bywyd beunyddiol.”'' 
::: – Dewi Z. Phillips, 1995 
 
;Cenedlaetholdeb
 
Mae’r ddrama swrealaidd hon yn dilyn ffawd unigolyn sy’n byw mewn caban ar y 
traeth, ble mae yna fygythiad i’w fodolaeth oherwydd yr awydd i ehangu’r ffair 
gerllaw. Wedi eu plethu mewn i bryderon rhyngwladol o ddatblygiad masnachol 
rhemp, mae yna bryderon Cymreig, fel dirywiad yr iaith Gymraeg a’r diwylliant y 
byddai’n cael ei ddinistrio gyda datblygiad y Ffair, sy’n cael ei symboleiddio gan 
fynegiant cyfoethog a thanllyd Gŵr y Tŷ. Gall y gynulleidfa ganfod ynddi’r frwydr 
rhwng y dyn busnes mawr a’r gŵr busnes bach, rhwng y gwledydd diwydiannol 
mawr neu’r pwerau mawr a’r cenhedloedd bychain sy’n ymladd am eu bywyd – 
dehongliad a fyddai’n agos at galon pob Cymro. 
 
;Gwrthdaro
 
Mae’r ddrama yn canolbwyntio ar y gwrthdaro sy’n deillio pan mae hen ffordd o fyw 
draddodiadol, er yn prysur ddiflannu, yn cael ei bygwth gan ddatblygiad newydd, 
modern a bas. Mae’r ddau gymeriad yn cynrychioli’r gwrthwyneb, Gŵr y Tŷ yn cyfleu 
moeseg a chenedlaetholdeb, gyda Gŵr y Ffair yn cyfleu datblygiadau modern a 
masnachol. Felly gellir dweud bod y ddrama yn dangos gwrthdaro rhwng galluoedd 
materol mawr y byd ac ynysoedd bychain o werthoedd uchaf. Yn wir, mae moeseg 
yn bwysig iawn i Ŵr y Tŷ, ni themtir ef gan yr arian a gynigir iddo gan r y Ffair; 
 
::''“Dyma nhw iti – degau o lythyrau oddi wrtho fo’n cynnig ffortiwn i mi am y lle...ond wna i ddim symud i’r cythral.”'' 
 
;Unigrwydd
 
Mae Gŵr y Tŷ yn ddyn unig, yn byw ar ei ben ei hun yn y cwt ar y traeth. Nid oes 
ganddo deulu na ffrindiau. Nid yw’n medru dianc rhag sŵn byrlymus y ffair a’r unig 
beth sydd i gadw cwmni iddo yw ei atgofion melys, ond mae plant y ffair yn ei 
boenydio o hyd ac o hyd. Dechreuwn amau ei fod yn wallgof wrth iddo gludo delw y 
mae wedi ei ddwyn o’r ffair i’r cwt ar ddechrau’r ddrama, ac yn sôn wrth y ddelw am 
ei elyn pennaf, Gŵr y Ffair. Er mawr syndod i ni mae’r ddelw yn troi mewn i ferch o gig 
a gwaed yn ystod y ddrama. Tybiwn efallai mai ei unigrwydd a thristwch y gorffennol 
sydd wedi arwain at ei wallgofrwydd. Gweler y fonolog isod – atgofion am 
bosibilrwydd cariad ers talwm; 
 
::“Roedd hi’n dawel braf ‘ma ers talwm...a digon o ffrindie...digon yn galw...(Daw yr olwg freuddwydiol yn ôl i’w wyneb)..o oedd, roedd gen i ddigon o ffrindie pryd hynny...(Mae’n gwenu)...ac ambell i ferch...wel amryw ohonyn’ nhw i ddweud y gwir...’Roedd rhywbeth...’Roedd yna rywbeth o ‘nghylch i oedd yn denu merched...’roedden nhw’n heidio o ‘nghwmpas i, dim ond i mi ddangos fy ngwyneb...rwy’n cofio’n iawn...(Mae yn ei fyd breuddwydiol eto yn awr)...Sioned a’i chroen fel marmor gwyn...wedyn, Einir!—un fywiog oedd hi...ac yna Bethan...ie, Bethan a’i gwallt modrwyog euraidd—yn gariadus...yn gariadus iawn.” 
  
;Llyfryddiaeth 
 
: Phillips, Dewi Z. (1995) ''Dramâu [[Gwenlyn Parry]] :'' Gwasg Pantycelyn. 
: Parry, Gwenlyn (2003) ''Tŷ ar y Tywod :'' Gwasg Gomer. 
: BBC. ''[http://www.bbc.co.uk/cymru/gwenlyn/dramodydd/dramau.shtml Gwenlyn Parry Ei fywyd a’i waith : Tŷ ar y Tywod]''.

==Arddull==
 
Roedd [[Gwenlyn Parry]] yn ddramodydd oedd yn hoff o arbrofi gyda’r llwyfannu ac yn 
hoff o osod enigmas i’r gynulleidfa. Fe wrthodai egluro ei ddramâu gan adael i’r 
unigolyn ddehongli'r darn yn ôl eu profiad eu hunain. Yn ei ddramâu, ac nid yw ''Tŷ
ar y Tywod'' yn eithriad, defnyddir symbolau mewn modd crefftus a chynnil i gyfleu ac i 
godi cwestiynau. Byddai’r hyn a oedd i'w weld ar lwyfan yn bwysig gyda bwriad, a 
phob peth â rheswm ag ystyr tu ôl i’w fodolaeth. Byddai’r set gan amlaf yn gymharol 
lawn a gellir gweld hyn o’r disgrifiadau a gynigir ar gychwyn y ddrama. 
 
Mae’r ddrama yn amrywio o ran strwythur, yn symud o ddeialog gyflym i fonologau 
maith. O ganlyniad mae rhediad y ddrama yn newid drwyddi draw, ac felly’n cynnal 
diddordeb y gynulleidfa. Roedd yn deall i’r dim bwysigrwydd dal sylw trwy greu 
chwilfrydedd o’r cychwyn cyntaf – y ddol yn troi’n ferch go iawn yn ''Tŷ ar y Tywod''. 
Mae ‘na gymaint i’w weld [yn llythrennol] yn nramâu Gwenlyn a hynny’n apelio, nid 
at yr ymennydd ond at y synhwyrau. Gwelwn fod craciau muriau caban Gŵr y Tŷ yn 
portreadu ansicrwydd ei ddyfodol a’i frwydr yn erbyn y byd materyddol. Yn ogystal 
mae’r ddelw yn cyfleu gwallgofrwydd a sefyllfa fregus Gŵr y Tŷ, ac i’r gwrthwyneb 
mae sŵn a bwrlwm y Ffair yn y pellter yn cyfleu diwydiant, datblygiad a trachwant 
Gŵr y Ffair. Mae’r hyn sy’n cael ei gyfleu drwy’r geiriau, y set a’r cymeriadau yn 
rhywbeth rydym yn ei deimlo yn hytrach na’i ddeall, y lluniau - y delweddau - sydd yn 
cario byrdwn y neges. 
 
::''“Yn nhraddodiad Beckett, dramâu ydyn nhw nid i’r pen ond i’r galon a’r glust a’r llygad.”'' 
::: – Annes Gruffydd 
 
;Y Ddrama Radio 
 
Addaswyd a chyfarwyddwyd y fersiwn radio gan Lyn Jones ac fe’i darlledwyd ar BBC 
Radio Cymru yn 1999. Wedi trafod arddull y ddrama lwyfan, pa mor bwysig oedd 
delweddau a symbolau gweledol, tipyn o dasg oedd mynd ati i’w addasu ar gyfer y 
glust. Gwelir yn y sgript radio bod yna lawer mwy o bwyslais ar y ddeialog ac ar sŵn, 
boed yn synau cefndirol neu’n rhai mwy amlwg. Yn ogystal, gwelir bod yna lawer o 
seibiau hir wedi cael eu hepgor, oherwydd ni fyddai'r rhain wedi bod yn effeithiol ar y 
radio o gymharu ag ar lwyfan. 

;Llyfryddiaeth 
 
:Phillips, Dewi Z. (1995) ''Dramâu [[Gwenlyn Parry]] :'' Gwasg Pantycelyn.

__NOAUTOLINKS__
[[Categori:Drama Radio]]
[[Categori:Dramâu]]