Gweld cod y dudalen Dolmetsch, Arnold (1858-1940) a Dolmetsch, Mabel (1874-1963)

__NOAUTOLINKS__
'''Mae'r cofnod hwn ymysg y cannoedd sydd i'w gweld yn [https://www.ylolfa.com/cynnyrch/9781784616250/cydymaith-i-gerddoriaeth-cymru''Cydymaith i Gerddoriaeth Cymru''], cyfrol gyhoeddwyd gan Y Lolfa ym mis Medi 2018.'''

Arbenigwyr ar gerddoriaeth gynnar. Ganed Arnold Dolmetsch yn Le Mans, Ffrainc, i deulu cerddorol, ac astudiodd waith coed a saernïo’r piano gyda’i dad ac adeiladu organau gyda’i daid. Yn y Conservatoire Royal de Bruxelles, astudiodd y [[Ffidil | ffidil]] o dan Henri Vieuxtemps (1820–81) a gwrthbwynt gyda Ferdinand Kufferath (1818–96). Yno, am y tro cyntaf, y daeth ar draws cerddorion yn canu [[Organoleg ac Offerynnau | offerynnau]] cynnar.

Yn 1883 symudodd i Lundain gyda’i wraig Marie a’i ferch Hélène, a chofrestru yn y Coleg Cerdd Brenhinol lle bu’n dilyn ei ddiddordeb mewn [[Cynnar, Cerddoriaeth | cerddoriaeth gynnar]]. Fe’i penodwyd yn athro ffidil rhan-amser yng Ngholeg Dulwich. Yn 1889 fe’i hysgogwyd gan ddarganfyddiad annisgwyl yn yr Amgueddfa Brydeinig o gerddoriaeth Seisnig gynnar ar gyfer y feiol i astudio’r offerynnau hynny a’u cerddoriaeth. Rhoddodd berfformiadau gyda Hélène ''(viola da gamba)'', a’i ail wraig a’i gyn-chwaer yng nghyfraith, Elodie (harpsicord) – weithiau ar y cyd â’r Elizabethan Stage Society. Pan nad oedd yr offerynnau gwreiddiol mewn cyflwr i’w defnyddio, dechreuodd lunio copïau ohonynt, yn fwyaf enwog, [[Pibgorn, Pibgod | pibgyrn]].

Bu’n cydweithio â Chickering and Sons, Boston, Massachusetts (1905–11) i gynhyrchu claficordiau, ac yna’n gweithio yn ffatri bianos Gaveau ym Mharis (1911–14). Dychwelodd i Loegr ac ymgartrefu yn Jesses, Haselmere, Surrey, lle ysgrifennodd ''The Interpretation of the Music of the Sixteenth and Seventeenth Centuries'' (1915) a ddaeth yn gyfrol gydnabyddedig ar y pwnc. Yn 1925, sefydlodd ŵyl gerddoriaeth gynnar flynyddol yn y pentref. Sefydlodd y Dolmetsch Foundation yn 1928 a’r cylchgrawn ''The Consort'' yn 1929. Ymhlith ei liaws o fyfyrwyr (ym myd llunio offerynnau, perfformio, neu astudiaethau cerddoriaeth gynnar) yr oedd Mabel Johnston (a briododd yn 1903) a Dr Llewelyn Wyn Griffith (1890–1977), a anogodd Dolmetsch i astudio llawysgrif [[Ap Huw, Robert (c.1580-1665) | Robert ap Huw]] yn nechrau’r 1930au.

Er nad ef oedd y cyntaf (na’r olaf) i gynnig dehongliad o dabl nodiant ap Huw, roedd Dolmetsch yn grediniol fod ei ddehongliad ef, a gwblhawyd erbyn dechrau Ionawr 1935, yn rhagori – gwrthodai gasgliadau [[Thomas, John (Pencerdd Gwalia; 1826-1913) | John Thomas]] (Pencerdd Gwalia), Barthélémon, Burney a Margaret Glyn. Yn ddiweddarach y mis hwnnw (gyda Mabel Dolmetsch yn perfformio naw enghraifft ar delyn fechan) anerchodd Gymdeithas y Cymmrodorion yn Llundain, yna daeth i Gaerdydd ac, ar 16 Mawrth, i Fangor i roi darlith i’r Gymdeithas Caredigion Cerdd o dan nawdd y Bangor Musical Club (gan ganu’r [[Crwth | crwth]] o bryd i’w gilydd), gyda Mabel Dolmetsch yn canu rhannau o’r llawysgrif ar delynau a luniwyd gan ei gŵr. Cychwynnai’r rhaglen â ‘Gosteg yr Halen’ a ‘Gosteg Dafydd Athraw’.

Yn y cyfarfod hwn yr anogodd Dolmetsch sefydlu cymdeithas neu fudiad i astudio’r [[Amgueddfeydd a Llyfrgelloedd | llawysgrif]] a’i hofferynnau, gan gynnwys recordio perfformiadau gramoffon o’r gerddoriaeth ganddo ef ei hun a’i gydweithwyr. Arweiniodd hyn at sefydlu’r Early Welsh Music Society yn 1936, ac at gyhoeddi dan nawdd y gymdeithas honno rannau o ddehongliad Dolmetsch gyda Mabel Dolmetsch yn chwarae’r delyn ‘farddol’. Yr enghreifftiau oedd ‘Caniad Llywelyn ap Ifan ap y Gof’, ‘Caniad [[Marwnad]] Ifan ap y Gof’, ‘Profiad yr Eos’ a nodau cyntaf ‘Caniad Bach ar y Go Gywair’.

'''David R. Jones'''

==Llyfryddiaeth==

*Robert Donnington, ''The Work and Ideas of Arnold Dolmetsch: The Renaissance of Early Music'' (Haslemere, 1932)

*Margaret Campbell, ''Dolmetsch: the man and his work'' (Washington, 1975)

*Wyn Thomas, ‘The Early Welsh Music Society’, Barn, 338 (Mawrth, 1991), 32–37

{{CC BY-SA Cydymaith}}
[[Categori:Cerddoriaeth]]