Gweld cod y dudalen Heath, John Rippener (1887-1950)

__NOAUTOLINKS__
'''Mae'r cofnod hwn ymysg y cannoedd sydd i'w gweld yn [https://www.ylolfa.com/cynnyrch/9781784616250/cydymaith-i-gerddoriaeth-cymru''Cydymaith i Gerddoriaeth Cymru''], cyfrol gyhoeddwyd gan Y Lolfa ym mis Medi 2018.'''

Sais a aned yn Birmingham oedd Heath, ond treuliodd y rhan helaethaf o’i fywyd fel oedolyn yn Abermaw (Bermo), lle bu’n gwasanaethu’r gymuned fel meddyg, gan ddilyn ail yrfa fel cyfansoddwr.

Roedd yn fab i is-brifathro [[Prifysgolion a Cherddoriaeth yng Nghymru | Prifysgol]] Birmingham ac fe’i haddysgwyd yng Ngholeg Clifton, Bryste, lle lluniodd ei gyfansoddiadau cydnabyddedig cyntaf. Aeth i Goleg y Drindod, Caergrawnt, i astudio meddygaeth ond bu’n ymwneud llawer â bywyd cerddorol y brifysgol. Ar ôl cwblhau ei hyfforddiant yn 1911, treuliodd ddwy flynedd yn feddyg iau yn Ysbyty Queen’s, Birmingham, ac yn ddarlithydd hefyd mewn Ffisioleg ym Mhrifysgol Birmingham. Daeth Heath i Abermaw yn feddyg teulu yn 1913. Yn ystod y Rhyfel Byd Cyntaf treuliodd gyfnod yn Salonica gyda Chorfflu Meddygol Brenhinol y Fyddin, profiad a fyddai’n ysbrydoli nifer o’i weithiau gorau. Yn 1919 dychwelodd i Abermaw, lle’r enillodd enw iddo’i hun dros y 30 mlynedd nesaf fel meddyg a feddai ar gydymdeimlad a dealltwriaeth, ac un a oedd â diddordeb arbennig mewn seiciatreg.

Ymddiddorodd yng ngweithgareddau cerddorol canolbarth Cymru. Bu’n arwain Undeb [[Corau Cymysg | Corawl]] Abermaw ac roedd ganddo gysylltiad clos â [[Gwyliau Cerddoriaeth | Gŵyl]] Gerddoriaeth Harlech, lle câi ei weithiau eu chwarae o bryd i’w gilydd. Bu [[Davies, Henry Walford (1869-1941) | Walford Davies]] a Heath yn cydweithio’n gyson, yn fwyaf nodedig i drefnu ymweliad Elgar â Harlech yn 1924, lle bu’r cyfansoddwr yn arwain ei [[Oratorio, Yr | oratorio]] ''The Apostles''. Câi Heath ei wahodd yn rheolaidd i gyfrannu cyfansoddiadau ar gyfer cyfres cerddoriaeth siambr Prifysgol Aberystwyth, ac ar gyfer nifer o gyngherddau yng Ngŵyl Gerddoriaeth Aberystwyth yn ystod y blynyddoedd rhwng y ddau ryfel.

Rhwng 1919 ac 1924 daeth gweithiau Heath yn bur boblogaidd ym Mhrydain. Bu perfformiadau o’i weithiau newydd yn Llundain, Birmingham a Lerpwl, gan gynnwys un o Gyngherddau Promenâd Henry Wood, a chyhoeddwyd ugain o’i gyfansoddiadau yn y cyfnod hwn. Bu cerddorion o statws Granville Bantock (1868–1946), y gantores Astra Desmond (1893–1973) a’r pianydd Benno Moiseiwitsch (1890–1963) yn perfformio ei gyfansoddiadau. Ond yn raddol dechreuodd ei yrfa gerddorol edwino, ac er iddo barhau i gyfansoddi llawer o gerddoriaeth hyd ei farwolaeth yn Abermaw yn 1950, ni lwyddodd rywsut i adennill ei le ym mywyd cerddorol Prydain.

Ar ffurf [[Amgueddfeydd a Llyfrgelloedd | llawysgrifau]] yn unig y goroesodd y rhan fwyaf o’i gyfansoddiadau. Ar ôl ei farwolaeth collwyd nifer o’i weithiau, ond mae’r mwyafrif o’r nifer sylweddol sy’n weddill bellach yn [[Amgueddfeydd a Llyfrgelloedd | Llyfrgell Genedlaethol Cymru]] ac yn Llyfrgell Hugh Owen, Prifysgol Aberystwyth; mae nifer bychan mewn dwylo preifat. Ymhlith ei weithiau gorau y mae’r ''Serbian Quartet, Three Macedonian Sketches, Three Welsh Landscapes,  Reflexions,  Symphonic  Study  (Dunkirk), The harp of Caergai: a choral ballet, y Cello Concerto'' (a gyfansoddwyd i’w fab, y chwaraewr sielo Kenneth Heath, a fu’n un o sefydlwyr cerddorfa Academy St. Martin-in-the-Fields), a ''Five Pictures of the Night''.

Roedd arddull gerddorol Heath yn aml yn gymhleth, wedi’i seilio ar elfennau Argraffiadol ynghyd â chromatyddiaeth aflonydd yn null y cyfansoddwr Rwsiaidd Alexander Scriabin (1872–1915). Offeryniaeth oedd ei gryfder arbennig ac mae ei gerddoriaeth yn cynnwys eiliadau lawer o sgorio llawn dychymyg. Pan ysgrifennai ar gyfer amaturiaid, gallai bob amser symleiddio ei arddull i weddu i allu ei berfformwyr.

'''David Evans'''

==Llyfryddiaeth==

*Sidney Grew, ‘Some Birmingham Musicians 111: John R. Heath’, ''The Musical Standard'' (Mehefin, 1920)

*Robert Smith (gol.), ''Seventh Catalogue of Contemporary Welsh Music'' (Guild for the Promotion of Welsh Music, 1981)

*Keith Davies Jones, ‘John R. Heath (Music and Medicine, Part 20)’, ''Welsh Music/Cerddoriaeth Cymru'', 7/1 (1982), 52–58

*David R. A. Evans, ‘J. R. Heath (1887–1950): Meddyg Teulu a Chyfansoddwr’, ''Welsh Music History/Hanes Cerddoriaeth Cymru'', 1 (1996), 59–76

{{CC BY-SA Cydymaith}}
[[Categori:Cerddoriaeth]]