Y gwahaniaeth rhwng diwygiadau o "Cenedl"

Oddi ar WICI
Neidio i: llywio, chwilio
 
(Ni ddangosir y golygiad yn y canol gan yr un defnyddiwr)
Llinell 15: Llinell 15:
 
Yn ôl yr athronydd a’r hanesydd Ffrengig Ernest Renan (1823-1892), yn y pendraw yr hyn sy’n diffinio cenedl yw’r ffaith fod grŵp penodol o bobl yn deisyfu meddwl am eu hunain fel cenedl, ac yn ymrwymo i weithio gyda’i gilydd i sicrhau cydnabyddiaeth o hynny gan eraill (gweler Renan 2018). Fel arfer, bydd yr alwad hon am gydnabyddiaeth yn rhoi pwyslais ar ddyhead aelodau’r genedl i gael eu cydnabod fel cymuned wleidyddol unigryw, ac yn sgil hynny, i feddu ar lefel o ymreolaeth wleidyddol. Gall yr ymreolaeth hon gael ei sicrhau trwy sefydlu [[gwladwriaeth]] annibynnol, neu trwy drefniant ffederal neu gydffederal mwy cyfyngedig.
 
Yn ôl yr athronydd a’r hanesydd Ffrengig Ernest Renan (1823-1892), yn y pendraw yr hyn sy’n diffinio cenedl yw’r ffaith fod grŵp penodol o bobl yn deisyfu meddwl am eu hunain fel cenedl, ac yn ymrwymo i weithio gyda’i gilydd i sicrhau cydnabyddiaeth o hynny gan eraill (gweler Renan 2018). Fel arfer, bydd yr alwad hon am gydnabyddiaeth yn rhoi pwyslais ar ddyhead aelodau’r genedl i gael eu cydnabod fel cymuned wleidyddol unigryw, ac yn sgil hynny, i feddu ar lefel o ymreolaeth wleidyddol. Gall yr ymreolaeth hon gael ei sicrhau trwy sefydlu [[gwladwriaeth]] annibynnol, neu trwy drefniant ffederal neu gydffederal mwy cyfyngedig.
  
Mae Anderson (1983), yn ei lyfr ''Imagined Communities: Reflections on the Origins and Spread of Nationalism' yn dadlau fod y ‘genedl’ yn gymuned gwleidyddol dychmygol neu ‘imagined political community’.  Mae cymuned ddychmygol yn boblogaethau o unigolion sydd yn hunan-adnabod o dan hunaniaeth gymunedol gyffredin, ac fel arfer wedi’u clymu at ei gilydd drwy syniadau o undod ynghylch nodweddion megis [[crefydd]], iaith, diwylliant, hunaniaeth ag ati. Mae gwaith Anderson wedi bod yn ddylanwadol iawn am ddadleuon ynghylch [[cenedlaetholdeb]].  Mae Anderson yn pwysleisio’r cysyniad fod y genedl yn gymuned ddychmygol oherwydd efallai na fydd unigolion byth yn dod i gysylltiad a mwyafrif helaeth o aelodau eraill y grŵp ond yn y pen draw yn ymlynu i'r syniadau o berthyn i'r grŵp. Dywedai Anderson (1983: 15):
+
Mae Anderson (1983), yn ei lyfr ''Imagined Communities: Reflections on the Origins and Spread of Nationalism'' yn dadlau fod y ‘genedl’ yn gymuned gwleidyddol dychmygol neu ‘imagined political community’.  Mae cymuned ddychmygol yn boblogaethau o unigolion sydd yn hunan-adnabod o dan hunaniaeth gymunedol gyffredin, ac fel arfer wedi’u clymu at ei gilydd drwy syniadau o undod ynghylch nodweddion megis [[crefydd]], iaith, diwylliant, hunaniaeth ag ati. Mae gwaith Anderson wedi bod yn ddylanwadol iawn am ddadleuon ynghylch [[cenedlaetholdeb]].  Mae Anderson yn pwysleisio’r cysyniad fod y genedl yn gymuned ddychmygol oherwydd efallai na fydd unigolion byth yn dod i gysylltiad a mwyafrif helaeth o aelodau eraill y grŵp ond yn y pen draw yn ymlynu i'r syniadau o berthyn i'r grŵp. Dywedai Anderson (1983: 15):
  
 
…it is imagined because the members of even the smallest nation will never know most of their fellow-members, meet them, or even hear of them, yet in the minds of reach lives the image of their communion.
 
…it is imagined because the members of even the smallest nation will never know most of their fellow-members, meet them, or even hear of them, yet in the minds of reach lives the image of their communion.
Llinell 30: Llinell 30:
 
Mae ymchwilwyr fel Williams (2019) yn gweld Cymru fel cenedl diwladwriaeth oherwydd er bod [[datganoli]] yn golygu bod gan Gymru bwerau i basio deddfwriaethau mewn nifer o feysydd polisi, mae Cymru dal o dan rheolaeth y wladwriaeth Prydeinig gan fod ganddynt dal bŵer i wneud penderfyniadau ynghylch rhai meysydd polisi sydd yn effeithio ar Gymru.
 
Mae ymchwilwyr fel Williams (2019) yn gweld Cymru fel cenedl diwladwriaeth oherwydd er bod [[datganoli]] yn golygu bod gan Gymru bwerau i basio deddfwriaethau mewn nifer o feysydd polisi, mae Cymru dal o dan rheolaeth y wladwriaeth Prydeinig gan fod ganddynt dal bŵer i wneud penderfyniadau ynghylch rhai meysydd polisi sydd yn effeithio ar Gymru.
  
Mae’r athronwr [[J. R. Jones]] (1911-1970) yn ei ysgrif, ''Prydeindod'' (1966/2013), yn trafod yn fanwl y cysyniad o genedl. Yn ôl Jones mae <nowiki>tair</nowiki> elfen i’r genedl – sef tiriogaeth diffiniedig, priod iaith y diriogaeth a chrynhoad y diriogaeth dan un wladwriaeth sofran. Ond heb y [[tair]] elfen yma nid oes modd i genedl ffurfio yn ôl Jones wrth iddo ddadlau mai nid Cenedl yw Cymru, ond yn hytrach ‘Pobl’ gan iddi ddim gwladwriaeth. Fe ffurfiwyd y Cymry – Pobl – grŵp iaith drwy broses a elwir yn ‘cydymdreiddiad tir y Cymry â'r iaith Gymraeg’ (Jones 1966/2013: 12).
+
Mae’r athronwr [[J. R. Jones]] (1911-1970) yn ei ysgrif, ''Prydeindod'' (1966/2013), yn trafod yn fanwl y cysyniad o genedl. Yn ôl Jones mae <nowiki>tair</nowiki> elfen i’r genedl – sef tiriogaeth diffiniedig, priod iaith y diriogaeth a chrynhoad y diriogaeth dan un wladwriaeth sofran. Ond heb y <nowiki>tair</nowiki> elfen yma nid oes modd i genedl ffurfio yn ôl Jones wrth iddo ddadlau mai nid Cenedl yw Cymru, ond yn hytrach ‘Pobl’ gan iddi ddim gwladwriaeth. Fe ffurfiwyd y Cymry – Pobl – grŵp iaith drwy broses a elwir yn ‘cydymdreiddiad tir y Cymry â'r iaith Gymraeg’ (Jones 1966/2013: 12).
  
 
Mae dehongliad J.R. Jones yn un reit gyfyngedig, ac sydd yn ceisio diffinio’r genedl mewn modd gwrthrychol ar sail rhestr benodol o nodweddion. Fel y trafodir uchod, mae’n bwysig cydnabod bod hi’n bosib diffinio cenedl mewn modd goddrychol hefyd.
 
Mae dehongliad J.R. Jones yn un reit gyfyngedig, ac sydd yn ceisio diffinio’r genedl mewn modd gwrthrychol ar sail rhestr benodol o nodweddion. Fel y trafodir uchod, mae’n bwysig cydnabod bod hi’n bosib diffinio cenedl mewn modd goddrychol hefyd.
  
 
'''Mae’r cofnod yma yn seiliedig ar Cenedlaetholdeb: Nodweddion Allweddol gan Dr. Huw Lewis (rhan o e-lawlyfrau Cyflwyniad i Syniadau Gwleidyddol sydd ar gael ym Mhorth Adnoddau’r Coleg Cymraeg Cenedlaethol), wedi’i <nowiki>addasu</nowiki> gan Adam Pierce a Dr. Siôn Jones o Ysgol y Gwyddorau Cymdeithasol, Prifysgol <nowiki>Caerdydd</nowiki>.'''
 
'''Mae’r cofnod yma yn seiliedig ar Cenedlaetholdeb: Nodweddion Allweddol gan Dr. Huw Lewis (rhan o e-lawlyfrau Cyflwyniad i Syniadau Gwleidyddol sydd ar gael ym Mhorth Adnoddau’r Coleg Cymraeg Cenedlaethol), wedi’i <nowiki>addasu</nowiki> gan Adam Pierce a Dr. Siôn Jones o Ysgol y Gwyddorau Cymdeithasol, Prifysgol <nowiki>Caerdydd</nowiki>.'''
 
 
  
 
== Llyfryddiaeth ==
 
== Llyfryddiaeth ==

Y diwygiad cyfredol, am 13:01, 7 Medi 2024

(Saesneg: Nation)

1. Cyflwyno’r Genedl

Mae’r genedl yn cael ei ystyried yn uned wleidyddol greiddiol gan ffurfiau gwahanol ar genedlaetholdeb. Er hyn, mae ceisio egluro beth yn union yw cenedl, ynghyd â beth yw ei nodweddion allweddol, wedi profi’n dasg anodd iawn sydd wedi esgor ar gryn ansicrwydd.

Mae yna duedd i ddiffinio neu ddisgrifio cenedl yn nhermau gwrthrychol (objective), ac ar y llaw arall termau goddrychol (subjective).

Ar y lefel fwyaf cyffredinol, gellir diffinio cenedl fel endid sy’n dwyn ynghyd grŵp o bobl sy’n rhannu iaith, diwylliant, crefydd, arferion, traddodiadau a hanes cyffredin, ac sydd hefyd, fel arfer, yn rhannu tiriogaeth gyffredin. Mae hefyd consensws cyffredinol ynghlwm fod y genedl yn gymuned diriogaethol ar wahân i grwpiau hiliol, llwythol neu grefyddol.

Eto i gyd, ni ellir dibynnu’n llwyr ar nodweddion gwrthrychol (objective) tebyg i’r uchod er mwyn diffinio cenedl. Mae bron pob cenedl yn cynnwys amrywiaethau ieithyddol, diwylliannol, crefyddol neu ar sail ethnigrwydd o ryw fath. Ymhellach, ceir sawl enghraifft o genhedloedd gwahanol sy’n rhannu’r un iaith neu’r un grefydd. Golyga hyn mai anodd, os nad amhosib, fyddai ceisio llunio un rhestr derfynol a diamod o feini prawf gwrthrychol i’w defnyddio er mwyn pennu pryd a ble y gellir datgan bod cenedl yn bodoli.

O ganlyniad, rhaid i unrhyw ymgais i ddiffinio cenedl gyfuno ystyriaeth o nodweddion gwrthrychol, megis iaith, diwylliant, neu draddodiadau cyffredin, gydag ystyriaeth o deimladau goddrychol (subjective) aelodau’r genedl megis hunaniaeth genedlaethol. Credai Moore (1997) fod disgrifio hunaniaeth genedlaethol mewn termau goddrychol yn osgoi’r broblem o beth sydd yn wirioneddol yn cwmpasu’r cysyniad o ‘genedl’.

Yn ôl yr athronydd a’r hanesydd Ffrengig Ernest Renan (1823-1892), yn y pendraw yr hyn sy’n diffinio cenedl yw’r ffaith fod grŵp penodol o bobl yn deisyfu meddwl am eu hunain fel cenedl, ac yn ymrwymo i weithio gyda’i gilydd i sicrhau cydnabyddiaeth o hynny gan eraill (gweler Renan 2018). Fel arfer, bydd yr alwad hon am gydnabyddiaeth yn rhoi pwyslais ar ddyhead aelodau’r genedl i gael eu cydnabod fel cymuned wleidyddol unigryw, ac yn sgil hynny, i feddu ar lefel o ymreolaeth wleidyddol. Gall yr ymreolaeth hon gael ei sicrhau trwy sefydlu gwladwriaeth annibynnol, neu trwy drefniant ffederal neu gydffederal mwy cyfyngedig.

Mae Anderson (1983), yn ei lyfr Imagined Communities: Reflections on the Origins and Spread of Nationalism yn dadlau fod y ‘genedl’ yn gymuned gwleidyddol dychmygol neu ‘imagined political community’. Mae cymuned ddychmygol yn boblogaethau o unigolion sydd yn hunan-adnabod o dan hunaniaeth gymunedol gyffredin, ac fel arfer wedi’u clymu at ei gilydd drwy syniadau o undod ynghylch nodweddion megis crefydd, iaith, diwylliant, hunaniaeth ag ati. Mae gwaith Anderson wedi bod yn ddylanwadol iawn am ddadleuon ynghylch cenedlaetholdeb. Mae Anderson yn pwysleisio’r cysyniad fod y genedl yn gymuned ddychmygol oherwydd efallai na fydd unigolion byth yn dod i gysylltiad a mwyafrif helaeth o aelodau eraill y grŵp ond yn y pen draw yn ymlynu i'r syniadau o berthyn i'r grŵp. Dywedai Anderson (1983: 15):

…it is imagined because the members of even the smallest nation will never know most of their fellow-members, meet them, or even hear of them, yet in the minds of reach lives the image of their communion.

2. Cenedl a Chenedl-wladwriaeth (Nation-State)

Mae’n werth hefyd cydnabod y gwahaniaeth rhwng cenedl a chenedl-wladwriaeth. Y prif wahaniaeth yw’r ffaith fod gwladwriaeth yn endid gwleidyddol tra bod cenedl yn endid diwylliannol. Er enghraifft, mae cenedl yn cyfeirio tuag at endid o bobol sy’n gweld eu hunain yn perthyn i grŵp penodol oherwydd eu bod yn rhannu rhinweddau megis iaith, diwylliant, crefydd, arferion, traddodiadau a hanes cyffredin. Mae’r genedl-wladwriaeth felly yn cyfuno’r ddau agwedd hyn ac yn cyfeirio tuag at wladwriaeth sydd yn llywodraethu cenedl (Wimmer a Feinstein 2010).

Serch hynny nid yw pob cenedl yn wladwriaeth. Er enghraifft mae’r Cwrdiaid (Kurds) sydd yn byw mewn rhannau o Dwrci, Irac, Iran a Syria yn cael ei adnabod fel un o’r genhedloedd fwyaf yn y byd sydd heb wladwriaeth (Eliassi 2016). Mae’r rhain yn cael ei adnabod fel cenhedloedd diwladwriaeth (stateless nations).


3. Cenedl a Chymru

Mae ymchwilwyr fel Williams (2019) yn gweld Cymru fel cenedl diwladwriaeth oherwydd er bod datganoli yn golygu bod gan Gymru bwerau i basio deddfwriaethau mewn nifer o feysydd polisi, mae Cymru dal o dan rheolaeth y wladwriaeth Prydeinig gan fod ganddynt dal bŵer i wneud penderfyniadau ynghylch rhai meysydd polisi sydd yn effeithio ar Gymru.

Mae’r athronwr J. R. Jones (1911-1970) yn ei ysgrif, Prydeindod (1966/2013), yn trafod yn fanwl y cysyniad o genedl. Yn ôl Jones mae tair elfen i’r genedl – sef tiriogaeth diffiniedig, priod iaith y diriogaeth a chrynhoad y diriogaeth dan un wladwriaeth sofran. Ond heb y tair elfen yma nid oes modd i genedl ffurfio yn ôl Jones wrth iddo ddadlau mai nid Cenedl yw Cymru, ond yn hytrach ‘Pobl’ gan iddi ddim gwladwriaeth. Fe ffurfiwyd y Cymry – Pobl – grŵp iaith drwy broses a elwir yn ‘cydymdreiddiad tir y Cymry â'r iaith Gymraeg’ (Jones 1966/2013: 12).

Mae dehongliad J.R. Jones yn un reit gyfyngedig, ac sydd yn ceisio diffinio’r genedl mewn modd gwrthrychol ar sail rhestr benodol o nodweddion. Fel y trafodir uchod, mae’n bwysig cydnabod bod hi’n bosib diffinio cenedl mewn modd goddrychol hefyd.

Mae’r cofnod yma yn seiliedig ar Cenedlaetholdeb: Nodweddion Allweddol gan Dr. Huw Lewis (rhan o e-lawlyfrau Cyflwyniad i Syniadau Gwleidyddol sydd ar gael ym Mhorth Adnoddau’r Coleg Cymraeg Cenedlaethol), wedi’i addasu gan Adam Pierce a Dr. Siôn Jones o Ysgol y Gwyddorau Cymdeithasol, Prifysgol Caerdydd.

Llyfryddiaeth

Anderson, B. (1983), Imagined Communities: Reflections on the Origins and Spread of Nationalism. (London; New York: Verso)

Eliassi, B. (2016) ‘Statelessness in a world of nation-states: the cases of Kurdish diasporas in Sweden and the UK’, Journal of Ethnic and Migration Studies, 42 (9), 1403-1419

Moore, M. (1997) ‘On national self-determination’, Political Studies, 45 (5), Vol.45 (5), 900-913

Jones, J. R. (1966/2013), Prydeindod. https://llyfrgell.porth.ac.uk/View.aspx?id=2038~4n~NOVt9fmN [Cyrchwyd: 25 Mai 2021]

Renan, E. (2018). What is a Nation? And Other Political Writings (Efrog Newydd: Columbia University Press)

Williams, S. (2019). Rethinking Stateless Nations and National Identity in Wales and the Basque Country. (London: Palgrave Macmillan)

Wimmer, A. a Feinstein, Y. (2010). ‘The Rise of the Nation-State across the World, 1816 to 2001’. American Sociological Review, 75 (5), 764–790


Mae testun y cofnod hwn wedi’i ryddhau dan y drwydded Creative Commons BY-SA 4.0, sy’n eich caniatáu i’w ail-ddefnyddio a’i newid mewn unrhyw ffordd os ydych yn rhoi cydnabyddiaeth ar ffurf dolen i’r dudalen hon, ac yn trwyddedu eich fersiwn ddeilliadol yn yr un modd. Gweler testun y drwydded am ragor o fanylion.