Church, Charlotte (g.1986)

Mae'r cofnod hwn ymysg y cannoedd sydd i'w gweld yn Cydymaith i Gerddoriaeth Cymru, cyfrol gyhoeddwyd gan Y Lolfa ym mis Medi 2018.

Ganed y gantores Charlotte Church (Charlotte Maria Reed oedd ei henw gwreiddiol) yn Llandaf, Caerdydd. Mynychodd ei gwersi canu cynharaf gyda Louise Ryan yn y Rhath, a chyn iddi ennill llwyddiant masnachol fel soprano ifanc arferai fynychu a chystadlu mewn eisteddfodau yn ardal Bryste. Derbyniodd ysgoloriaeth gan Ysgol Gadeiriol Llandaf yn ddeng mlwydd oed cyn symud ymlaen i Ysgol Howell’s, Llandaf, yn 1998.

Wedi ymddangosiadau ar y rhaglenni teledu This Morning a The Big Big Talent Show yn 1997, arwyddodd gytundeb gyda chwmni Sony i ryddhau cyfres o recordiadau a oedd yn croesi’r ffin rhwng cerddoriaeth glasurol a cherddoriaeth boblogaidd. Daeth yr albwm llwyddiannus Voice of an Angel (Sony, 1998) i’r brig yn y siartiau trawsgroesi clasurol ym Mhrydain, a daeth yn uchel yn y siartiau rhyngwladol hefyd. Perfformiodd Church o flaen y Frenhines (ar achlysur agor Cynulliad Cenedlaethol Cymru), y Pab a’r Arlywydd Bill Clinton.

Aeth ymlaen i ryddhau’r albwm Charlotte Church (Sony, 1999) a oedd yn gasgliad o ariâu, emyn-donau ac alawon gwerin poblogaidd, tra canolbwyntiai ei thrydydd albwm, Dream a Dream (Sony, 2000), ar garolau Nadolig. Rhyddhawyd Enchantment flwyddyn yn ddiweddarach, sef detholiad o ganeuon allan o sioeau cerdd, a gwnaeth y gantores ymddangosiad yn ffilm Ron Howard, A Beautiful Mind (2001), gan gyfrannu at y trac sain yn ogystal. Cyhoeddodd y gantores ei hunangofiant cyntaf yr un flwyddyn. Aeth i gyfeiriad canu pop gyda’r albwm Tissues & Issues (Sony, 2005), a oedd yn cwblhau ei chytundeb gyda’r cwmni. Fodd bynnag, adolygiadau cymysg a dderbyniodd gyda rhai’n dadlau nad oedd ei llais a’i chefndir clasurol yn addas ar gyfer genres cerddoriaeth bop. Wedi’r lansiad cyrhaeddodd yr albwm y pumed safle yn y siartiau pop Prydeinig.

Am gyfnod, bu’r tabloids yn fwy parod i roi sylw i fywyd personol Church na’i gallu cerddorol, gyda storïau yn ymddangos yn aml ynglŷn â’i bywyd carwriaethol gyda’r chwaraewr rygbi Gavin Henson, ei bywyd cymdeithasol (ynghyd â phroblemau gorddefnydd o alcohol), ei hachosion llys yn erbyn y papur newydd News of the World a’r ffaith iddi roi tystiolaeth i ymchwiliad Leveson i safonau’r wasg yn sgil y sgandal hacio ffonau. Bu’r sylw yn fodd i’w chadw yn sylw’r cyhoedd, fodd bynnag. Daeth yn gyflwynwraig teledu gan ymddangos ar y gyfres sioe sgwrsio boblogaidd The Charlotte Church Show ar Sianel 4, a ddarlledwyd rhwng 2006 a 2008.

Yn 2010 rhyddhawyd Back to Scratch (Dooby 2010), casgliad sy’n dangos newid arddulliadol trwy ymgais at fwy o aeddfedrwydd cerddorol. Yn sgil yr albwm hwn daeth y gantores yn fwy annibynnol ar y cwmnïau recordio, fel y gwelir mewn cyfres o recordiadau EP roc amgen ganddi a ryddhawyd ar label Alligator Wine: One (2012), Two (2013), Three (2013) a Four (2014).

Yn 26 mlwydd oed, penderfynodd newid ei llwybr cerddorol. Aeth ati i ymarfer yn garej ei thŷ gyda band o gerddorion lleol, gan berfformio o flaen cynulleidfaoedd llai nag o’r blaen, mewn clybiau a gwyliau roc. Nododd mewn cyfweliad i gylchgrawn Golwg ei bod yn dymuno ysgrifennu ‘caneuon emosiynol sy’n wir yn golygu rhywbeth i bobl ac sy’n greadigol ac arloesol’ (gw. Thomas 2012). Yn ei chyfansoddiadau ei hun cana am ei phrofiadau gyda’r wasg, megis yn y gân ddychanol ‘Mr The News’ (2012), sy’n cyfeirio at Rupert Murdoch; yn eironig ddigon fe berfformiodd ym mhriodas Murdoch yn 1999.

Yn fwy diweddar bu’n cymryd rhan amlwg mewn ymgyrchoedd yn erbyn mesurau llymder y Llywodraeth Geidwadol (2015) ac mewn gweithgareddau sefydliadau amgylcheddol megis Greenpeace. Fel yn achos nifer o gerddorion a brofodd boblogrwydd cenedlaethol yn ystod eu hieuenctid cynnar (fel Aled Jones), bu’r broses o ymryddhau o’r label ‘plentyn â dawn anghyffredin’ yn un anodd i Church, ond bu’r llwyddiant a ddaeth i’w rhan yn sgil hynny yn brawf ei bod yn fwy na ‘seren unnos’.

Tristian Evans

Disgyddiaeth

Voice of an Angel (Sony SK60957, 1998)

Charlotte Church (Sony SK89003, 1999)

Dream a Dream (Sony SK89459, 2000)

Enchantment (Sony SK89710, 2001)

Tissues & Issues (Sony 5203462, 2005)

Back to Scratch (Dooby DOOBY001, 2010)

One [EP] (Alligator Wine AWR001, 2012)

Two [EP] (Alligator Wine AWR002, 2013)

Three [EP] (Alligator Wine AWR003, 2013)

Four [EP] (Alligator Wine AWR004, 2014)

Llyfryddiaeth

Charlotte Church, Voice of an Angel: My Life (So Far) (Efrog Newydd, 2001)

Barbara Ellen, ‘Charlotte Church: “People think all I do is go out”’, The Observer (22 Mai 2005)

Charlotte Church, Keep Smiling (Llundain, 2007)

Fraser McAlpine, ‘Charlotte Church: Back to Scratch Review (2010)’ http://www.bbc.co.uk/music/reviews/fzx2

Barry Thomas, ‘Prosiect Personol Charlotte’, Golwg 25/6 (11 Hydref 2012), 12–13

Nick Duerden, ‘“This one’s for Mr Murdoch”: How Charlotte Church fought back against the media’, The Independent (21 Hydref 2012)

Elizabeth Day, ‘Charlotte Church: “After Leveson, the façade fell away. I became Aware”’, The Observer (24 Chwefror 2013) http://www.theguardian.com/music/2013/feb/24/charlotte-church-leveson-changed-outlook

---

Comisiynwyd y cofnod hwn ar gyfer Y Cydymaith i Gerddoriaeth Cymru, cyfrol a fydd yn cael ei chyhoeddi gan Y Lolfa yn 2018. Mae testun y cofnod hwn wedi’i ryddhau dan y drwydded Creative Commons BY-SA 4.0, sy’n eich caniatáu i’w ail-ddefnyddio a’i newid mewn unrhyw ffordd os ydych yn rhoi cydnabyddiaeth ar ffurf dolen i’r dudalen hon, ac yn trwyddedu eich fersiwn ddeilliadol yn yr un modd. Gweler testun y drwydded am ragor o fanylion.